गरिबीमुळे इंजिनिअरिंग अर्ध्यात सोडावं लागलं, आज १०० पेटंट त्याच्या नावावर आहेत

सहावीतून आठवीत थेट प्रवेश दिलेल्या एका हुशार आणि बुद्धिमान विद्यार्थ्याला, कुटुंबाच्या अचानक बिघडलेल्या आर्थिक परिस्थितीमुळे इंजिनिअरिंगचे शिक्षण अर्ध्यातच सोडून द्यावे लागले. त्याच तरुणाच्या नावावर आज १०० हून अधिक पेटंट आहेत. त्याचा हा प्रेरणादायी प्रवास आजच्या भागात आपण जाणून घेणार आहोत…

७ एप्रिल १९६२ रोजी आसाम राज्यातील लखीमपुर येथे एका व्यापार्‍याच्या घरी उद्धबचा जन्म झाला. तो इतका हुशार आणि बुद्धिमान की, त्याला सहावीतून आठवीत थेट प्रवेश दिला गेला. आठवीत असतानाच अकरावी आणि बारावीचे अवघड प्रश्न सहज सोडवायचा. त्याच्या जिज्ञासू वृत्तीने त्याला अनेकदा वर्गाच्या बाहेर उभे राहण्याची शिक्षा मिळाली.

शालेय शिक्षण पूर्ण करून त्याने इंजिनिअरिंगला प्रवेश घेतला. पण वडिलांच्या व्यवसायात झालेल्या नुकसानीमुळे, त्यांच्यावर कर्जाचा मोठा बोजा निर्माण झाला. बँकेने त्यांना तात्काळ घर खाली करण्यासाठी नोटीस पाठवली. बिघडलेल्या आर्थिक परिस्थितीमुळे त्याला पुढील शिक्षण घेणे निव्वळ अशक्य झाले होते. त्यामुळेच त्याला आपले शिक्षण अर्धवट सोडून कुटुंबाची जबाबदारी उचलावी लागली. शिक्षण अर्धवट सोडावे लागले. याचा मोठा आघात सहन करून त्याने नोकरीला सुरुवात केली.

माणूस कितीही मोठ्या संकटात असला तरी, त्यातून बाहेर पडण्याची एक संधी त्याच्या समोर येतेच, फक्त ती संधी शोधण्याची नजर पाहिजे. एक पॉलिथिन बनवणारे, ६ लाख रुपये किंमतीचे विदेशी यंत्र, कमी पैशात बनविण्याचे आव्हान उद्धबच्या समोर ठेवण्यात आले. “प्रत्येक संकटात एक आव्हान असते आणि प्रत्येक आव्हानात एक संधी असते.” नेमकं हेच त्याने हेरलं. आपल्या बुद्धीचा अन् कौशल्याचा वापर करून मिळालेल्या आव्हानाचा सामना करून, त्या विदेशी यंत्राची, अगदी जशीच्या तशी भारतीय कॉपी बनवली. तेही केवळ ६७ हजार रुपयांमध्ये. या आव्हानामुळे उद्धबला आपल्यातील क्षमतेचा नव्याने शोध लागला. अनेक लोकांनी पाय ओढण्याचा प्रयत्न केला, पण तरीही त्याला भीक न घालता त्याने आपले संपूर्ण लक्ष संशोधनावर केंद्रित केले. २०१२ साली त्याने बनवलेल्या एका यंत्रासाठी नासाने एक्सेप्शनल टेक्नॉलॉजी ॲचिवमेंट ॲवार्डने त्याला सन्मानित केले. तो जगप्रसिद्ध भारतीय संशोधक म्हणजेच डॉ. उद्धब भराली होय.

डॉ. उद्धब भराली यांच्यासमोर परिस्थितीने मोठे संकट मोठे आव्हान उभे केले. पण आलेल्या आव्हानात सुद्धा त्यांनी संधी शोधली. यामुळेच त्यांना आपल्यातील क्षमतेचा शोध लागला. म्हणूनच त्यांच्याकडे १००हून अधिक संशोधनांचे पेटंट आहेत. त्यांच्या संशोधन क्षेत्रातील कामगिरीची दखल घेवून भारत सरकारने त्यांना ‘पद्मश्री’ मानाचा किताब देऊन सन्मानित केले आहे. म्हणूनच ते एक यशवंत आहेत.

१९९० आणि २००० या दहा वर्षांत शेतकऱ्यांच्या मदतीसाठी २४ पेक्षा जास्त मशीन तयार करण्यात आल्या. त्यांनी शारीरिकदृष्ट्या विकलांग लोकांसाठी यंत्रे तयार केली. २००६ मध्ये, त्यांची डाळिंब सीडिंग मशीनसाठी त्यांची रचना केवळ भारतातच नव्हे, तर जगभरातील अशा प्रकारचा पहिला शोध म्हणून ओळखली गेली. याशिवाय उद्धब भराली यांनी रेमी रिसायकलिंग मशीन, लसूण डोलणारे, नारळ डोलणारे, सफेद मुसली डोलणारे यंत्र, तंबाकू पान कटर, बांबू प्रोसेसिंग मशीन, ऊस सोलणारे यंत्र, ज्यूस एक्स्ट्रॅक्टर असे आतापर्यंत १५९ हून अधिक शोध लावले आहेत. त्यांच्या या शोधांमुळे त्यांना भारताचे मशीन मॅन म्हणून संबोधले जाते. यापैकी बरीचशी यंत्रं भारतीय बनावटीची, अत्यंत स्वस्त आणि एकट्याने वापरता येण्याजोगी आहेत.

आज जगात अनेक ठिकाणी कोरोनामुळे लॉकडाऊन आहे. अनेकजण आपल्या घरात बंद आहेत. या आव्हानाच्या काळात आपण आपल्यातील क्षमतेचा शोध घेतला पाहिजे. धावपळीच्या युगात अशी वेळ, अशी संधी परत कधी मिळेल हे सांगता येत नाही. म्हणूनच आहे त्या आव्हानात संधी शोधण्याचा प्रयत्न करा.

लेखक : श्री. संदीप पाटील, दुधगाव, 9096320023
〰️〰️〰️〰️〰️〰️
रोज संध्याकाळी ६ वाजता नवी अर्थक्रांतीवर

https://naviarthkranti.org/