मनातले प्रश्न – रेल्वेचे इंजिन दीर्घकाळ बंद का केले जात नाही?

रेल्वे स्टेशनवर असताना एक खटकणारी गोष्ट तुमच्या निदर्शनास नक्की आली असेल की या डिझेल इंजिन असणाऱ्या रेल्वे गाड्या स्टेशनवर येऊन अगदी तासंतास थांबतात पण त्यांचे इंजिन दीर्घकाळ बंद केले जात नाही! का? ते समजून घ्या..

ज्या वेळी डीझेल वर चालणारी रेल्वे स्थानकात येवून थांबते त्यावेळी तिचे इंजिन बंद न ठेवता चालूच ठेवलेले असतात. ते दीर्घकाळ पर्यंत चालू ठेवण्यात येतात. असं होत नाही की हे इंजिन कायमस्वरूपी चालूच ठेवले जातात मात्र गाडी थांबल्यानंतरही डीझेल वर चालणाऱ्या रेल्वेचे इंजिन बराच काळ चालू राहिलेले असतात. कधी विचार केलाय या मागचं कारण काय असतं ते?

दुसरं महत्वाचं कारण म्हणजे बंद करून ठेवलेलं इंजिन पुन्हा सुरू होण्यासाठी आणि ती रेल्वेच्या रुळावरून सुरळीत धावण्यासाठी खूप जास्त वेळ खर्ची पडतो. खरं तर ज्या वेळी रेल्वेचे इंजिन रेल्वे एका जागी थांबवून बंद न ठेवता चालू स्थितीत ठेवलेली असतात त्यावेळी असे धडधड करणारे इंजिन इंधन जास्त प्रमाणात खात असतात. पण रेल्वेचा आकार आणि तिचं वजन बघता रेल्वेचे इंजिन देखील आकाराने आणि वजनाने विशालकाय असते. एकदा इंजिन बंद केले तर ते चालू होण्यासाठी किमान २० ते २५ मिनिटाचा अवधी घेते. रेल्वे प्रत्येक स्टेशन वर जेव्हा थांबते त्यावेळी प्रत्येक वेळी इंजिन जर बंद केले तर पुन्हा चालू करण्यासाठी किती मोठा वेळेचा अपव्यय आणि प्रवाशाची गैरसोय होवू शकते.

Here are some technical reasons –

1- The brake pipe pressure reduces due to the leakages and it takes longer time to build up working pressure .it is very curcial when waiting for the signal on the grade.

2- A proper checklist have to followed to recrank the engine. It takes 20-25 min to do so when starting after a long shutdown.

3- To keep the compressor running , engine must not be switched off as it is coupled with the engine.

4- As the diesel engine contains usually 16 cylinders (each cylinder has capacity of 200 HP) and are also big in size , so it is quite difficult to achieve ignition temperature.There are many auxiliary components running so if one fails or some technical parameter changes may cause problem in starting.

A new technological improvement and upgradation is done in indian railways. A new fuel saving device called APU (AUXILIARY POWER UNIT) are being installed in the diesel locomotives. in future, Indian railways plan to fit APU on 100 per cent in newly-built diesel locomotives which will then result in saving of more than Rs 60 crore annually in future. Use of APU also results in lower CO2 emission and other pollutants like HC, NOx, CO etc.

रेल्वेचे जे डीझेल इंजिन असते ते १६ सिलिंडरनी मिळून बनलेले एक मोठे युनिट असते. पेट्रोल गाड्यांसाठी जसा बाहेरून चालू करता येण्याजोगा स्पार्क प्लग दिलेला असतो तसा तो या इंजिनला चालू करण्यासाठी नसतो. अशा गाड्यांचे इंजिन आतमध्ये असलेल्या कम्प्रेशन प्लग वर चालतात. याचा अर्थ असे इंजिन चालू होण्यासाठी इंजिन च्या आत भरलेल्या इंधनाचा जाळ होवून योग्य तो हवेचा दाब निर्माण करावा लागतो. त्यानंतरच असे इंजिन आणि पर्यायाने रेल्वे चालू होवू शकते. हे काम तसे अत्यंत अवघड असल्याने खूप हुशारीने करावे लागते.

रेल्वे एका जागी उभी असते त्यामुळे इंजिन ची बॅटरी चार्ज होत राहते. आणि आतला हवेचा दाब आपले इंधन ज्वलनाचे कार्य करीत राहतो. याला उपाय म्हणून आजकाल हर एका डीझेल इंजिन च्या रेल्वेगाड्या मध्ये Auxillary Power Unit (APU) बसवलेले असते. याचा उपयोग प्रामुख्याने ज्यावेळी गाडी बंद असताना सुद्धा जेव्हा इंजिन धडधडत असते त्यावेळी वाया जाणारे इंधन वाचवावे म्हणून करतात. खर तर ही (APU) ची व्यवस्था हर एका यांत्रिक वाहनामध्ये इंधनाची बचत करण्यासाठी केली जाते. अगदी विमानांमध्ये सुद्धा ह्या सिस्टीम चा उपयोग उर्जा बचती साठी केला जातो.

आजकाल खरे पाहता विजेवर धावणाऱ्या शहरांतर्गत लोकल रेल्वेगाड्या आपण पाहतो. डीझेल इंजिनवाल्या गाड्या सांभाळणे हे तसे पांढरा हत्ती पोसण्यासारखे खर्चिक आणि जिकीरीचे काम आहे. इंधनाच्या किमती सतत वाढत असल्यामुळे आणि त्याच्या देखभालीचा खर्च जास्त येत असल्यामुळे शक्यतो अशा गाड्या वापरातून कमी करण्यावर भर दिला जात आहे.

संकलन – सचिन मणियार…

नवी अर्थक्रांतीचे अपडेट्स मिळवण्यासाठी फॉलो करा

फेसबुक । ट्विटर । इंस्टाग्राम । व्हॉट्सअप । शेअरचॅट